Wat is online seksueel geweld?
Online seksueel geweld is grensoverschrijdend seksueel gedrag dat plaatsvindt via digitale middelen, zoals sociale media, chatapps of online games. Denk hierbij aan het zonder toestemming verspreiden van intieme beelden, seksuele intimidatie via berichten of het manipuleren van foto’s. Kinderen en jongeren lopen een steeds groter risico slachtoffer te worden, onder andere doordat ze veel tijd online doorbrengen en persoonlijke informatie eenvoudig gedeeld wordt.
Vormen van online seksueel geweld
Er zijn verschillende manieren waarop online seksueel geweld zich kan uiten. Hieronder staan de belangrijkste vormen toegelicht.
Ongewenste sexting
Seksueel getinte foto’s of video’s worden zonder toestemming gedeeld of ontvangen. Dit kan gaan om originele beelden of gemanipuleerde versies. Worden herkenbare beelden verspreid (bijvoorbeeld met gezicht of naam), dan spreken we van exposen.
Photoshop-sexting
Beelden worden digitaal bewerkt, bijvoorbeeld door het gezicht van iemand op het lichaam van een ander te plaatsen. Deze nepbeelden kunnen vervolgens online worden verspreid en hebben schadelijke gevolgen voor het slachtoffer.
Grooming
Een volwassene doet zich online voor als een leeftijdsgenoot om contact te leggen met minderjarigen met het doel seksueel misbruik te plegen. Het vertrouwen wordt langzaam opgebouwd via persoonlijke gesprekken, complimenten en uiteindelijk seksuele toenadering.
Sextortion
Een slachtoffer wordt afgeperst met seksueel beeldmateriaal. De dader dreigt deze beelden openbaar te maken tenzij het slachtoffer meer beelden stuurt, geld betaalt of seksuele handelingen verricht. Dit gebeurt vaak stapsgewijs en kan leiden tot langdurige psychische druk.
Shame sexting
Seksueel getinte beelden worden verspreid om iemand te vernederen of te straffen, vaak in een culturele of sociale context waarin bepaald gedrag als ‘onzedelijk’ wordt gezien. Dit kan gepaard gaan met beledigingen, bedreigingen en uitsluiting.
Wraakporno
Intieme beelden worden uit wraak gedeeld, bijvoorbeeld na een verbroken relatie. Vaak zijn deze beelden ooit met toestemming gedeeld binnen een vertrouwensrelatie, maar worden ze later bewust misbruikt.
Exposen
Het publiekelijk delen van seksueel getint materiaal, meestal samen met persoonlijke informatie zoals naam, leeftijd of woonplaats. Dit gebeurt vaak via sociale media of in chatgroepen.
Catfishing
Iemand doet zich online voor als een ander - bijvoorbeeld met gestolen foto’s of een verzonnen identiteit - om een vertrouwensband op te bouwen met het doel aandacht, naaktbeelden of geld te verkrijgen. Wanneer deze beelden vervolgens worden misbruikt, valt dit onder online seksueel geweld.
Gevolgen van online seksueel geweld
De impact van online seksueel geweld is vaak ingrijpend en langdurig. Slachtoffers voelen zich vaak machteloos, schamen zich en ervaren een verlies van controle. De dreiging dat beelden verspreid worden, zorgt voor voortdurende angst. Dit heeft zowel op korte als lange termijn ernstige gevolgen.
Korte termijn
- Heftige stress, angst en shock.
- Schaamte, schuldgevoel en een negatief zelfbeeld.
- Gevoelens van eenzaamheid, machteloosheid en geheimhouding.
- Risico op suïcidale gedachten.
- Victim blaming: het slachtoffer krijgt de schuld.
- Slutshaming: het slachtoffer wordt als lustobject gezien.
Lange termijn
- Verstoorde seksuele en romantische ontwikkeling.
- Psychische klachten zoals depressie, posttraumatische stress (PTSS), slaapproblemen en concentratieverlies.
- Zelfverwijt, gevoel van controleverlies en machteloosheid.
- Het incident wordt weggestopt of gebagatelliseerd, waardoor verwerking wordt belemmerd.
Nieuws: kennisbijeenkomst online seksueel geweld
Op donderdag 27 maart kwamen ruim 140 professionals samen in het ECC Leiden voor de kennisbijeenkomst online seksueel geweld. Met waardevolle bijdragen van Offlimits, het Centrum Seksueel Geweld en DataExpert kregen deelnemers meer inzicht in de impact van online seksueel geweld en de rol van verschillende organisaties in de aanpak hiervan.
Hulp en ondersteuning
Er zijn verschillende organisaties waar jongeren en hun omgeving terechtkunnen voor hulp en een luisterend oor.
Informatie & advies
- Centrum Seksueel Geweld – gespecialiseerde hulp na fysiek én online seksueel geweld.
- Helpwanted – ondersteuning bij online seksueel grensoverschrijdend gedrag.
- Slachtofferhulp Nederland – juridische, praktische en emotionele hulp.
- Slachtofferwijzer – wegwijzer naar passende hulporganisaties.
Een luisterend oor
- De Kindertelefoon – vertrouwelijk praten voor jongeren tot 18 jaar.
- De Luisterlijn – dag en nacht bereikbaar voor een gesprek.
- MIND – psychische ondersteuning.
- WTFFF!? – informatie over online seksueel grensoverschrijdend gedrag.
